یادداشتهای پراکنده یک معلم

شکی نیست که رفتار و گفتار حضرت علی(ع) ـ و به تبع ایشان سایر ائمه(ع) ـ که از طرف خداوند دارای مقام ولایت و امامت هستند، برای همه به ویژه مسلمانان حجت می ­باشد. ما باید در تمام شئونات زندگی به آن حضرت(ع) اقتدا کنیم. هر کس از آن حضرت پیروی کند اهل صدق، صفا، عبادت، تسلیم، جهاد، جود و ایثار می­ باشد. در نتیجه چنین شخصی اهل بهشت خواهد بود، چرا که بهشت محل ظهور افعال و ملکات نیک در عوالم دیگر است و هر کس دعوت آن حضرت(ع) را رد کرده و به روش آن حضرت اقتدا ننماید اعمال زشتی از قبیل دروغگویی، خیانت، رباخواری، زیاده‏ طلبی، شهوت‏ پرستی، منفعت ‏طلبی و اعراض از ذکرخدا خواهد داشت که مسلما اهل دوزخ خواهد بود؛ چرا که دوزخ محل ظهور ملکات و افعال زشت در آن عوالم است.

آنچه که در تبعیت و نافرمانی از امر و نهی مولای متقیان حرف اول را می زند حب و بغض است؛ آنان که حبّ علی(ع) را دارند در عمل مطیع آن حضرت(ع) می ­باشند و کسانی که نسبت به آن بزرگوار بغض و کینه دارند برخلاف دستوراتش عمل خواهند نمود و در نتیجه دوستداران ایشان اهل بهشت خواهند بود و دشمنان آن حضرت(ع) به جهنم فرستاده خواهند شد.

در تأیید این مطلب روایت­ هایی نقل شده است؛ از جمله مفضل می­ گوید: قلت لأبي عبدالله جعفر بن محمد الصادق(ع) لم صار أميرالمؤمنين علي بن أبي طالب(ع) قسيم الجنة و النار؟ قال: لان حبه إيمان و بغضه كفر و إنما خلقت الجنة لأهل الايمان و خلقت النار لأهل الكفر، فهو عليه السلام قسيم الجنة و النار، لهذه العلة فالجنة لايدخلها إلا أهل محبته و النار لايدخلها إلا أهل بغضه؛ به امام صادق(ع) عرض كردم به چه علت اميرالمومنين علي بن ابي طالب(ع) قسيم بهشت و جهنم گفته شده است؟ حضرت(ع) فرمودند: به خاطر اينكه دوست داشتن او ايمان و دشمن داشتن او كفر است و همانا بهشت براي اهل ايمان آفريده شده است و جهنم براي اهل كفر خلق شده است. بنابر اين حضرت علي(ع) به اين علت قسيم بهشت و جهنم است. بنابر اين غیر از اهل محبت و دوستي با او در بهشت وارد نمي­ شود و غیر از اهل دشمني با او وارد آتش نمي­ شود.(علل الشرايع، ج ،1ص162)

سمهودی از علمای اهل سنت می ­نویسد: جمال زرندی می­ گوید: « قال المأمون لعلیّ­ الرضا(ع): بأیّ وجهٍ جدّك علیّ بن أبی طالب قسیم الجنّة والنار؟ فقال: یا أمیرالمؤمنین، ألم ترو عن أبیك عن عبد اللّه بن عبّاس قال: سمعت رسول اللّه(ص): حبّ علیّ إیمان و بغضه كفر؟ فقال: بلى. قال الرضا(ع): فقسمة الجنّة و النّار على حبّه. فقال المأمون: لاأبقانی اللّه بعدك یا أباالحسن، أشهد أنّك وارث علم رسول اللّه(ص). قال أبوالصّلت عبدالسلام: فلمّا رجع الرضا(ع) إلى بیته، قلت له(ع): یاابن رسول اللّه، ماأحسن ما أجبت به أمیرالمؤمنین؟ فقال(ع): یا أباالصلت، إنّما كلّمته من حیث هو و لقد سمعت أبی(ع) یحدّث عن أبیه(ع) عن علیّ(ع) قال: قال رسول اللّه(ص): أنت قسیم الجنّة و النّار، فیوم القیامة تقول للنّار هذا لی و هذا لك؛ روزی مامون به امام رضا(ع) گفت: به چه علت جد تو علی بن ابی طالب(ع) قسیم بهشت و جهنم خوانده شده است؟ پس امام رضا(ع) به او فرمودند: ای مامون آیا تو از پدرت از ابن عباس از رسول­ خدا(ص) نقل نکردی که گفت: از رسول خدا(ص) شنیدم که فرمودند: حب علی(ع) ایمان و دشمنی با علی(ع) کفر است؟ پس مامون پاسخ داد: آری. پس حضرت(ع) فرمودند: پس بهشت و دوزخ را بر اساس حبّ او تقسیم می­ كنند. پس مامون گفت: خدا مرا بعد از تو باقی نگذارد ای اباالحسن؛ شهادت می­ دهم كه تو وارث علم رسول ­الله (ص) هستی. پس اباصلت می ­گوید:‌ زمانی كه امام رضا(ع) به منزل برگشتند به ایشان گفتم:‌ ای پسر رسول خدا چه نیكو جواب مامون را دادی. حضرت(ع) فرمودند: ‌ای اباصلت من به مامون در حد او پاسخ دادم و شنیدم از پدرم كه از پدرش از علی(ع) نقل می­ كردند كه رسول خدا(ص) می ­فرمودند: تو تقسیم كننده بهشت و جهنم هستی؛ پس روز قیامت به آتش می گویی این [شخص] برای من و این برای تو.»(نثر الدرر، ج 1، ص252)

علیٌّ حُبُّه جُنَّة                  قسیمُ النَّار و الجَنّّة

وصیّ المصطفی حقاً                      إمام الإنس و الجِنَّة

ینابیع المودة، ج۱، ص۲۵۴

نام درختی است در بهشت:

به باغی در او سایه شاخ طوبی                   به باغی در او چشمه آب کوثر

فرخی

آن چنان که از روایات حضرات معصومین(ع) استنباط می ­شود درخت طوبی تمثل دوستی و ولایت امیر مؤمنان(ع) و خاندان اوست که مدار تمام خوبی‌هاست. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: « فلمّا دخلت الجنة رأیت شجرة طوبی اصلها فی دار علی و ما فی الجنة قصر و لا منزل إلا فیها فتر منها؛ [در شب معراج] زمانی که در بهشت فرود آمدم و درخت طوبی را دیدم که ریشه و تنه آن، در سرای علی(ع) بود. در بهشت، کاخ و کاشانه‌ای نیست، جز آنکه شاخه‌ای از درخت طوبی در آن هست.»(بحارالأنوار، ج 18، ص 408)

همچنین ابن عباس در تفسیر آیه: « طُوبی لَهُمْ وَ حُسْنُ مَآبٍ » به نقل از پیامبر اکرم(ص) می­ نویسد: « لما أسری بی فدخلت الجنة فإذا أنا بشجرة کل ورقة منها تغطی الدنیا و ما فیها تحمل الحلی و الحلل و الطعام ما خلا الشراب و لیس فی الجنة قصر و لا دار و لا بیت إلا فیه غصن من أغصانها و صاحب القصر و الدار و البیت حلیه و حلله و طعامه منها. فقلت: یا جبرئیل؛ ما هذه الشجرة؟ قال: هذه طوبی لک فطوبی لک و لکثیر من أمتک. قلت: فأین منتهاها (یعنی أصلها) قال: فی علی‌بن‌ابی‌طالب ابن عمک؛ در شب معراج هنگامی که داخل بهشت شدم، درختی را دیدم که هر برگی از آن، دنیا و آن‌چه در دنیاست را می‌پوشانید و در هر برگ آن هم زیورآلات و غذا وجود داشت؛ هیچ قصر و خانه‌ای در بهشت نبود، مگر این‌که شاخه‌ای از این درخت، در آن قصر یا خانه وجود داشت و زیور و غذای صاحب آن قصر یا خانه، از این درخت تأمین می‌شد. پس گفتم: « ای جبرئیل، این درخت چیست؟ » گفت: « این درخت طوبی است و خوشا به حال تو و بسیاری از امت تو!» گفتم: « انتهای این درخت (اصل آن) کجاست؟ » گفت: « اصل این درخت در وجود پسرعمویت علی بن ابی‌طالب(ع) است.» (غایة المرام، ج 1، ص72 و بحارالانوار، ج 8، ص150)

در تفسير علی بن‌ إبراهيم‌ از امام صادق‌(ع) نقل شده است که فرمودند:« طوبی شجرة فی الجنّة فی دار أَمير المؤمنين عليه السلام و ليس أحد من شيعته إلا و فی داره غصن من أَغصانها و ورقة من أوراقها يستظلّ تحْتها أمّة من الامم؛ طوبي‌ درختي‌ است‌ در بهشت‌، در خانۀ أميرالمؤمنين‌ عليه‌السّلام‌ و هيچ يك‌ از شيعيان‌ او نيستند مگر آنكه‌ در خانه‌اش‌ يك‌ شاخه‌ از شاخه‌هايش‌ و يا يك‌ برگ‌ از برگ­هايش‌ مي‌باشد كه‌ در زير سايۀ آن‌، امّتي‌ از امّت‌ها می آرمند.»(تفسير قمّي‌، ص‌ 341)

همچنین آن حضرت، در تفسیر آیه شریفه «ألم تر کیف ضرب الله مثلاً کلمةً طیبةً کشجرةٍ طیبةٍ أصلها ثابتٌ و فرعها فی السّماء؛ آیا ندیدی چگونه خداوند کلمه طیبه و گفتار پاکیزه را به درختی پاکیزه مثال زده که ریشه آن [در زمین] ثابت و شاخه آن در آسمان است.»(ابراهیم، آیه 24) فرمودند: « مقصود، نبی اکرم و پیشوایان پس از او هستند که اصل ثابت و پا بر جا دارند و مقصود از «فرعها» ولایت آن سروران است که باید آنها را پذیرفت.»(بحارالأنوار، ج 24، ص141)

بنابراین بهشت که جای طیب و پاکیزه است مکان ورود پاکان و طیبان خواهد بود و حقیقت شجره طوبی، طهارت و پاکی است. با توجه به اینکه طهارت و قداست در دنیا با اشکال گوناگون محقق می­ گردد، در آخرت نیز به صورت درختی با شاخه  های گوناگون تمثل خواهد یافت و چون هر خوبی و خیر از ولایت سرچشمه می­ گیرد بدون ولایت، هیچ چیزی دارای ارزش ذاتی نیست در نتیجه ریشه این درخت در خانه ولایت است.

این درخت شاخه ­های گوناگونی دارد از قبیل: طهارت، رحمت، عافیت، ایثار، إنفاق، عبودیت، عبادت، جهاد، نماز و روزه و... که همه آنها از این تنه و ریشه آبیاری می­ گردد و هر شاخه از این ریشه نیرو می­ گیرد و رشد می ­کند.

در خصوص چهره دلربای حضرت ولی عصر(عج) باید گفت:

ای چهره زیبای تو، رشک بتان آذری      هر چند وصفت می‌کنم، در حسن از آن زیباتری

هرگز نیاید در نظر، نقشی ز رویت خوبتر       حوری ندانم ای پسر، فرزند آدم یا پری؟

آفاق را گردیده‌ام، مهر بتان ورزیده‌ام         بسیار خوبان دیده‌ام، اما تو چیز دیگری

امیرخسرو دهلوی

از بررسی روایات چنین برمی ­آید که قامت و رخسار امام عصر(عج) در کمال زیبایی و اعتدال است. از جابر بن عبدالله انصاری نقل شده است که پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمودند: «المهدی من ولدی اسمه اسمی وکنیته کنیتی أشبه الناس بی خلقا وخلقا...؛ مهدی از فرزندان من است. اسم او، اسم من و کنیه او، کنیه من است. او از نظر خَلق و خُلق، شبیه­ ترین مردم به من است.»(کمال الدین و تمام النعمة، ج 1، باب 25، ص534)

بنابر این می ­توان تمام خصال و صفاتی را که در روایات به پیامبر گرامی اسلام(ص) نسبت داده شده است، به وجود مقدس امام مهدی(عج) نیز نسبت داد. در روایتی که از امام محمدباقر(ع) نقل شده است، ویژگی­ های ظاهری پیامبر اکرم(ص) چنین توصیف گردیده است: «رخسار پیامبر خدا، سپید آمیخته به سرخی و چشمانش سیاه و درشت و ابروانش به هم پیوسته و کف دست و پایش پرگوشت و درشت بود... بینی کشیده ­ای داشت که هنگام آشامیدن آب نزدیک بود به آب برسد. هنگام راه رفتن محکم قدم برمی­ داشت که گویا به سرازیری فرود می ­آید. باری، نه قبل و نه پس از پیامبر خدا، کسی مثل او دیده نشده است.»(اصول کافی، ج1، ص443)

پیامبر اکرم(ص) در روایتی، رنگ چهره و اندام ایشان را چنین توصیف کرده ­اند: «مهدی مردی از فرزندان من است. رنگ[چهره] او رنگ عربی(گندمگون یا سپید آمیخته به سرخی) و اندام او اندام اسرائیلی(فرزندان یعقوب(ع) قد بلند و رشید) است. بر گونه راست او خالی است که همانند ستاره درخشان است.»(بحارالأنوار، ج36، ص95) بعید نیست که با توجه به این  ویژگی­ ها، فرموده باشند: «مهدی، طاووس اهل بهشت است.»(همان، ج51، ص91)