یادداشتهای پراکنده یک معلم

ای نام تو بهترین سر آغاز                  بی نام تو نامه کی کنم باز

نظامی

در دستورات دینی اسلام تأکیده شده است که هر گفتار و عملی باید با نام خدا شروع شود. قبل از همه خداوند متعال به این اصل عمل نموده و سوره­ های قرآن را ـ به استثناء سوره توبه ـ با نام خودش آغاز کرده است. گفتن بسم الله در آغاز هر کار، علاوه بر شروع کردن با نام خدا، یاری خواستن از نام او را هم همراه خود دارد؛ یعنی: هم با نام او شروع می‌کنیم و هم از او یاری می‌­خواهیم.

به گواهی قرآن مجید، انبیا کارها و سخنان خود را با نام خدا شروع می­ کردند؛ به عنوان مثال حضرت نوح(ع) هنگام سوار کردن یارانش به کشتی، نام خدا را یادآور می­شود: «حَتَّى إِذَا جَاءَ أَمْرُنَا وَ فَارَ التَّنُّورُ قُلْنَا احْمِلْ فِيهَا مِنْ كُلٍّ زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ وَ أَهْلَكَ إِلا مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ وَ مَنْ آمَنَ وَ مَا آمَنَ مَعَهُ إِلا قَلِيلٌ* وَ قَالَ ارْكَبُوا فِيهَا بِسْمِ اللَّهِ مَجْرَاهَا وَ مُرْسَاهَا إِنَّ رَبِّي لَغَفُورٌ رَحِيمٌ؛ تا آنگاه كه فرمان ما در رسيد و تنور فوران كرد فرموديم: در آن[كشتى] از هر حيوانى يك جفت با كسانت مگر كسى كه قبلا در باره او سخن رفته است و كسانى كه ايمان آورده ‏اند، حمل كن و با او جز[عده] اندكى ايمان نياورده بودند و[حضرت نوح(ع)] گفت: در آن سوار شويد، حرکت شما با نام خدا باشد و هم توقف شما با یاد او، بى گمان پروردگار من آمرزنده مهربان است.»(هود، آیات41ـ40) و نیز حضرت سلیمان نامه خود به ملکه سبا را با بسم الله شروع می­ کند: «قَالَتْ يَا أَيُّهَا الْمَلأ إِنِّي أُلْقِيَ إِلَيَّ كِتَابٌ كَرِيمٌ* إِنَّهُ مِنْ سُلَيْمَانَ وَ إِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ * أَلاتَعْلُوا عَلَيَّ وَ أْتُونِي مُسْلِمِينَ؛[ملكه سبا] گفت: اى سران[كشور] نامه ‏اى ارجمند براى من آمده است كه از طرف [حضرت] سليمان[(ع)] است و[مضمون آن نامه] اين است به نام خداوند رحمتگر مهربان، بر من بزرگى نكنيد و مرا از در اطاعت درآييد.»(نمل، آیات31ـ29)

با توجه به ضعف نيروى انسان­ها و ناپايداری برنامه­ ها لازم است کارها به ذات قدرتمند، پايدار و نامحدود الهی پيوند داده شود تا باقی بماند. رسول گرامی اسلام(ص) فرمودند: «كُلُّ أمرٍ ذى بالٍ لَم يُذكَر فيهِ بِسمِ اللّهِ فَهُوَ أَبْتَرُ؛ هر كار ارزشمندى كه در آن بسم اللّه‏ ذكر نشود ناقص است.»(بحارالأنوار، ج 76، ص305) بدیهی است پایداری عمل به ارتباط آن با خدا بستگی دارد. کاری که با نام خدا شروع شود، رنگ الهی به خود گرفته و جنبه قدسی پیدا می­ کند و جاودانه مى­ ماند؛ در مقابل، اگر كاري با نام خدا شروع نشود، به پايان نمی ­رسد.